20. nóvember - 27. nóvember - Tbl 47
Völvur á Íslandi
Út er komin bókin Völvur eftir Sigurð Ægisson
Á Norðurlöndum eru til aldagamlar sagnir um konur, sem vissu lengra nefi sínu. Þær eru nefndar á ýmsan veg í fornbókmenntum okkar, en þekktastar eru tvímælalaust völvurnar. Þær nutu mikillar virðingar, enda voru þær á mörkum tveggja heima, ef þannig má að orði komast, og höfðu vitneskju um það, sem flestum öðrum var hulið.
Rannsóknir benda til, að þær íslensku hafi flestar verið öðruvísi en aðrar á hinu norræna áhrifasvæði, það er að segja búandi konur, en hinar farið um á milli bæja og þá gjarnan haft með sér fylgdarlið. Orðspor þeirra var síðra.
Í nýjustu bók minni, sem var að koma út og sem ber sama titil og yfirskrift þessarar kynningar, er saga þeirra allra rakin, allt frá öndverðu og til nútímans, ræturnar — sem ná allt aftur til germanskra þjóðflokka fyrir Krists burð, vel að merkja — og svo arfleifðin, Íslandssagan.
Endurmat á dysjum eða kumlum, bæði hér á landi og erlendis, virðist hafa opnað á þann möguleika, að í einhverjum tilvikum kunni að hafa verið um jarðneskar leifar þessara kvenkyns sjáenda að ræða þar, ekki síst ef fundist hafa teinar ákveðinnar gerðar, sem áður fyrr voru oftast taldir vera mælistikur eða steikarpinnar og jafnvel veiðistangir, en hafa undanfarna þrjá áratugi verið túlkaðir sem galdrastafir, eða þau hafi að öðru leyti verið ríkulega búin og að auki með leifum eða fræjum hamps eða nornajurtar og skyldra tegunda. Ekki er ósennilegt að þau efni hafi verið notuð í lækningaskyni. Kannski til hugvíkkunar líka.
Á Íslandi eru til heimildir um á sjöunda tug völvuleiða. Sumum þeirra fylgja alveg hreint magnaðar sögur, eins og til að mynda frá Tjarnargerði í Leyningshólum í Eyjafirði, en Jónas Hallgrímsson, skáld og náttúrufræðingur, rannsakaði það ítarlega skömmu fyrir miðja 19. öld, einkum stuðlabergsdrangann, meitlaðan táknum, ef til vill rúnum, sem á því er. Þjóðminjavörður friðlýsti hvort tveggja árið 1930. Annað völvuleiði er að finna þar skammt frá, nánar tiltekið í Nesi í Eyjafjarðarsveit (áður Saurbæjarhreppi). Annars eru þau langflest á Austfjörðum og á Suðausturlandi, einhverra hluta vegna. Ekkert er að finna á Vestfjörðum, samt var landnámsmaður Bolungarvíkur völva, Þuríður sundafyllir. Kenning mín er sú, að galdrafári 15.–18. aldar hér á landi sé þar einkum um að kenna.
Þekktasta völvuleiði fyrri alda er á Felli í Mýrdal og er þess getið í ævisögu Jóns Steingrímssonar eldklerks, á 18. öld. En hið kunnasta nú á tímum er líklega það, sem er á Hólmahálsi, milli Eskifjarðar og Reyðarfjarðar. Báðum fylgja miklar sagnir, þeirri síðarnefndu bæði frá 17. öld, í Tyrkjaráninu, og einnig úr síðari heimsstyrjöld.
Svipað er með það sem er í Einholti á Mýrum í Hornafirði, sem og á Kálfafellsstað í Suðursveit.
Á öllum þessum stöðum, auk margra annarra, var áður fyrr litið á þessar merku konur sem verndara byggðarlaganna og er svo raunar enn víðast hvar, þótt ekki sé endilega hátt um það talað nú um stundir.
Gáfa þessara kvenna var meðfædd, en lítið ber á arftökum þeirra fyrr en löngu seinna, aðallega vegna skorts á ritheimildum, þótt annað kunni jafnframt að hafa valdið þögninni. Á 20. og 21. öld koma þrjár öðrum fremur upp í hugann, Margrét Thorlacius frá Öxnafelli í Eyjafirði, Una Guðmundsdóttir í Sjólyst í Garði á Reykjanesi og Erla Stefánsdóttir. Allar eru þær vel að heiðrinum komnar. Og hinar líka.
Sigurður Ægisson er höfundur bókarinnar
Nýjast
-
Listasafnið á Akureyri: Opnun, fimmtudagskvöldið 28. nóvember
Fimmtudagskvöldið 28. nóvember kl. 20-22 verða opnaðar tvær sýningar í Listasafninu á Akureyri: Sólveig Baldursdóttir – Augnablik-til baka og Átthagamálverkið: Á ferð um Norðausturland liðinnar aldar. Boðið verður upp á sýningarstjóraspjall með Markúsi Þór Andréssyni, sýningarstjóra Átthagamálverksins, kl. 20.40 og listamannaspjall með Sólveigu kl. 21. -
Íslandsþari með ný áform um þaravinnslu á Húsavík
Íslandsþari óskar eftir að fá úthlutað lóðinni að Búðarfjöru 1 á Húsavík til uppbyggingar húsnæðis til úrvinnslu stórþara. -
Betra veður fyrir íþróttakrakkana okkar!
Á ferð minni um okkar víðfema og fallega kjördæmi hef ég lent í allskyns vandræðum í öllum veðrum nú í nóvember. Ég er sannarlega ekki einn um það enda vegir landsins uppfullir af spennandi frambjóðendum í leit að sem flestum samtölum við fólkið í landinu. Frambjóðendur keppast nú við að birta myndir og myndbönd af skafrenningi, snjókomu, blindbyljum og fleira til. Allt til þess gert að sýna fólki hversu vandasamt það getur verið að ferðast um landið í nóvember. Sem betur fer er bara kosið á fjögurra ára fresti og oftast á vorin. Þess vegna er þetta nú frekar undantekning en hitt að frambjóðendur þurfi að vaða út í þetta veður og þessa færð í atkvæðaleit. -
Nærsamfélagið tekur höndum saman
Jólatónleikar til styrktar Sigrúnu Björgu Aðalgeirsdóttur og fjölskyldu -
Jólamatur fátæka mannsins
Einn af mínum allra uppáhalds fuglum er rjúpan. Rjúpan nam hér land við lok ísaldar fyrir um 10.000 árum og kom upprunalega frá Grænlandi. Hún á sér lengri forsögu hér en við. Mér finnst hún ekki bara falleg, hún er brögðótt, á 3 alklæðnaði og þegar hún ver unga sína, þá sýnir hún vanmetna vitsmuni. -
Hver grípur þig?
„Við vildum að fólk gerði sér grein fyrir hvaða þjónusta er í boði og hvert er hægt að sækja hana þegar aðstoðar er þörf, fólki að kostnaðarlausu. Einnig langar okkur með málþinginu að styrkja samstarfið á milli félaganna, að fulltrúar þeirra séu upplýst um aðra kosti sem eru í boði fyrir fólk og geti bent málum í réttan farveg eða til viðeigandi félagasamtaka,“ segir Erla Lind Friðriksdóttir um málþing sem hún stendur fyrir ásamt frænku sinni Birnu Guðrúnu Árnadóttur. -
Sérútbúinn lögreglubíll til landamæraeftirlits
Embætti Lögreglunnar á Norðurlandi eystra hefur fengið til eignar sérútbúinn lögreglubíl til afnota við landamæraeftirlit. Segja má að þar sé á ferðinni fullbúin landamærastöð á hjólum. Landamæra- og áritunarsjóður Evrópusambandsins greiddi 75% kostnaðar og Dómsmálaráðuneytið 25% og skiptu einnig með sér kostnaði við einn starfsmann í þrjá mánuði síðastliðið sumar. -
Klúbbar styrkja Frú Ragnheiði
Klúbbarnir Ladies Circle 7 og Round Table 15 afhentu Frú Ragnheiði rausnarlegar styrk í vikunni, ómetnalegur styrkur . „Við erum svo innilega þakklát og mun þetta nýtast skjólstæðingum okkar vel segir í tilkynningu, en styrkurinn er að upphæð um 630 þúsund krónur. -
Gjaldfrjáls leikskóli dregur úr álagi og bætir líðan barna
Gjaldfrjáls leikskóli hefur reynst áhrifarík leið til að draga úr álagi í leikskólum, á skólastjórnendur og starfsfólk og hefur jákvæð áhrif á börnin.
