101. þáttur 10. október 2013
Íslensk mannanöfn
Við erum það sem við heitum. Nöfn okkar eru óaðskiljanlegur hluti af sjálfum okkur og margir taka nærri sér, ef rangt er farið með nafn þeirra eða þeir uppnefndir, og flestir eiga erfitt með að hugsa sér að breyta um nafn. Mannanöfn hafa hins vegar breyst í tímans rás og valda venjur - hefð og tíska - hvaða nöfn eru algengust á hverjum tíma. Á vefnum island.is er unnt að finna öll samþykkt eiginnöfn drengja og öll samþykkt eiginnöfn stúlkna, eins og það er orðað. Samkvæmt könnun, sem gerð var fyrir nokkrum árum, voru í notkun á Íslandi liðlega 2500 kvenmannsnöfn og tæplega 2000 karlmannsnöfn.
Tíu algengustu eiginnöfn kvenna í þjóðskrá eru: Guðrún (5155), Anna (4313), Sigríður (3801), Kristín (3672), Margrét (3044), Helga (2890), Sigrún (2615), Ingibjörg (2375), Jóhanna (2016) og María (1906). Algengustu skírnarnöfn stúlkna um þessar mundir eru: Sara, Anna, Emelía, Katrín, Eva, María, Guðrún, Kristín, Margrét og Júlía.
Tíu algengustu eiginnöfn karla í þjóðskrá eru: Jón (5538), Sigurður (4482), Guðmundur (4202), Gunnar (3244), Ólafur (2886), Einar (2533) Magnús (2395), Kristján (2310) Stefán (2125) og Jóhann (1977). Algengustu skírnarnöfn pilta um þessar mundir eru: Jón, Daníel, Aron, Viktor, Alexander, Arnar, Guðmundur, Gabríel, Kristján og Stefán.
Um nafngiftir gilda Lög um mannanöfn nr. 45/1996. Þar segir m.a.:
Fullt nafn manns er eiginnafn hans eða eiginnöfn, millinafn, ef því er að skipta, og kenninafn. Eiginnöfn og millinafn mega aldrei vera fleiri en þrjú samtals. Hverju barni skal gefa eiginnafn, þó ekki fleiri en þrjú. Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. Nafnið má ekki brjóta í bága við íslenskt málkerfi og ritað í samræmi við ritreglur íslensks máls, nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. Stúlku skal gefa kvenmannsnafn og dreng skal gefa karlmannsnafn. Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.
Heimilt er að gefa barni eitt millinafn auk eiginnafns þess eða eiginnafna, dregið af íslenskum orðstofnum eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. Kenninöfn eru tvenns konar, föður- eða móðurnöfn og ættarnöfn. Hver maður skal kenna sig til föður eða móður nema hann eigi rétt á að bera ættarnafn og kjósi að gera svo. Manni er enn fremur heimilt að kenna sig til beggja foreldra sinna eða bera ættarnafn sem hann á rétt á, til viðbótar því að kenna sig til föður eða móður.
Dómsmálaráðherra skipar mannanafnanefnd til fjögurra ára í senn. Nefndin skal semja skrá um eiginnöfn og millinöfn sem heimil teljast og er skráin nefnd mannanafnaskrá. Nefndin skal vera til ráðuneytis um nafngjafir og skera úr ágreiningsefnum um nöfn samkvæmt lögunum.
Í næsta þætti verður fjallað um merkingu og sögu nokkurra íslenskra mannanafna.
Tryggvi Gíslason
Nýjast
-
Guðmundur Ármann opnar sýningu laugardaginn 3. til 31. maí í Bergi, menningarhúsi Dalvíkinga
Á sýningunni, sem ber yfirskriftina Yrkja II, verða um 19 málverk máluð á árunum 2021 til 2025. Einnig nokkrar teikningar. Þessi sýning er í beinu framhaldi af sýningu minni á Bergi 2022 um sama yrkisefni. -
Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum
Flóra Menningarhús í Sigurhæðum á Akureyri hefur hafið söfnun á Karolina Fund fyrir útgáfu á bókinni Bernskuheimilið mitt eftir Ólöfu Sigurðardóttur frá Hlöðum (1857-1933). Árið 1906 fékk Ólöf birta grein í tímaritinu Eimreiðinni undir heitinu Bernskuheimilið mitt sem telst vera fyrsti sjálfsævisögulegi þáttur íslenskrar konu. Greinin vakti á sínum tíma mikla athygli. Það að kona fjalli opinberlega og opinskátt um líf sitt og fjölskyldu sinnar má kalla uppreisn á þessum tíma "þegar konur áttu að standa vörð um heiður fjölskyldunnar, meðal annars með þagmælsku um eigin hagi og með því að þegja alltaf um það sem fór úrskeiðis" (Raghneiður Richter, Íslenskar konur-ævisögur, s. 11). Verkið hefur aldrei verið gefið út á bók en nú verður bætt úr því. Hægt er að styðja verkefnið og kaupa bækur í forsölu hér: https://www.karolinafund.com/project/view/6459 -
Metfjölda notaðra snjalltækja skilað inn hjá Elko
Með tilliti til sjálfbærni var árið 2024 sögulegt fyrir ELKO – sérstaklega á Akureyri þar sem viðskiptavinir skiluðu inn og keyptu alls 400 notuð snjalltæki. Þetta gerir árið að metári í viðskiptum með notuð raftæki í versluninni þar í bæ. -
Kostuleg klassík með Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu
Sinfóníuhljómsveit Westmont-háskóla í Kaliforníu er væntanleg til landsins á vormánuðum. Hún leikur á þrennum tónleikum í maí. Aðgangur er ókeypis á þá alla en sækja þarf miða á tix.is: -
Opið fyrir umsóknir í Slipptöku Driftar EA 2025
Drift EA hefur opnað fyrir umsóknir í Slipptökuna (e. Test Drive) 2025. Í Slipptökunni felast fjórar kraftmiklar vinnustofur fyrir frumkvöðla og teymi með hugmyndir sem eru tilbúnar á næsta stig. Slipptakan endar á formlegri kynningu verkefnanna þar sem valin verkefni komast áfram í Hlunninn. -
Þorsteinn Kári gefur út Skuggamynd
Lagið var hljóðritað að mestu leyti á Akureyri síðla árs 2023, en trommurnar voru hljóðritaðar í Berlín. Upptöku á Akureyri stjórnaði Þorsteinn Kári sjálfur, en tökum á trommum stjórnuðu Jón Haukur Unnarsson ásamt Nirmalya Banerjee. -
Fjármögnun lokið á nýrri landeldisstöð Samherja
Samherji fiskeldi ehf., dótturfélag Samherja hf., hefur lokið fjármögnun fyrsta áfanga Eldisgarðs, nýrrar landeldisstöðvar við Reykjanesvirkjun, með útgáfu nýs hlutafjár og sambankaláni. Fjármögnun fyrsta áfanga nemur 235 milljónum evra, jafnvirði 34 milljarða króna. Eitt hundrað ný störf verða til í stöðinni og annar eins fjöldi afleiddra starfa. Stefnt er að því að taka stöðina í notkun á fyrsta ársfjórðungi 2027. -
Ný bók frá Gunnari J. Straumland
Út er komin hjá bókaútgáfunni Sæmundi ný bók eftir Húsvíkinginn Gunnar J. Straumland. -
Hvatningarverðlaun BSE vegna ársins 2024
Fátt er mikilvægara fyrir íslenskan landbúnað en hafa baráttufólk sem berst með oddi og egg fyrir framtíð og starfsskilyrðum greinarinnar.
