Þetta er ekkert djók heldur lífsins alvara!

Eymundur L. Eymundsson

Kvíðaröskunin félagsfælni er það sem ég þekki best til. Hún er 3. algengasta geð­ röskunin á eftir þunglyndi og alkóhólisma. Það eru á hverjum tíma 5 til 15% einstaklinga sem glíma við félagsfælni. Og má þá reikna með á hverjum tíma að það séu 15.000 til 45.000 þúsund Íslendingar. Alvarlegt þunglyndi leggst á a.m.k. 25% kvenna og 12% karla á einhverjum tímapunkti í lífi þeirra.

Á hverjum tíma glíma 1 af hverjum 4 við geðheilsuvanda af einhverjum toga og það gera 25% af öllum Íslendingum. Á Íslandi missum við 3 til 4 einstaklinga á mánuði sem falla fyrir eigin hendi. Það eru 500-600 sem reyna sjálfsvíg á hverju ári og eru í aukinni hættu á eftir. Við verðum að byrja strax að hafa fyrirbyggjandi aðgerðir fyrir börn og ungmenni. Hvað þarf til að fagmenn séu ráðnir í alla grunn- og framhaldsskóla? Hver eru rökin með að bíða?

Andleg veikindi og vanlíðan fara ekki í manngreiningarálit og sem betur fer er þetta að opnast með meiri þekkingu og umræðu í dag. Þetta er lífsins alvara þar sem hugurinn er fangelsi niðurbrotinna hugsana.

Partur úr minni sögu

Ég þekki andleg veikindi og vanlíðan síðan ég var barn án þess að vita hvað þetta var. Ég væri eigingjarn ef ég myndi ekki deila minni reynslu sem ég bý að til að gefa öðrum von og fá hjálp.

Kvíða byrjaði ég að finna fyrir þegar ég byrjaði grunnskóla. Það hafði áhrif á námið og mér gekk erfiðlega að læra þar sem einbeiting var lítil. Um 12 ára aldur var þetta farið að há mér mikið og ég byrjaður að setja upp grímu til að lifa af þar sem sjálfsvígshugsanir voru komnar (félagsfælni). Ég skammaðist mín fyrir mína líð­an og sjálfstraust og einbeiting var lítil.

Ég leit út fyrir að funkera félagslega, en eftir að ég varð fimmtán - sextán ára fór ég aldrei með félögunum í bíó eða neitt svoleiðis. Ég þorði aldrei að fara og þorði aldrei að segja þeim af hverju það var. Ég vissi heldur í rauninni ekki hvað var að mér. Ég réð ekkert við taugakerfið, ég roðnaði og klökknaði í tíma og ótíma og það gerðist bara án þess ég réði nokkru um það. Ég notaði áfengi heilmikið til að slá á líðanina, þegar fé­lagarnir voru að drekka þá gat ég komið, og var oftast búinn að drekka í mig kjark til að komast til þeirra.

Ég forðaðist flestar aðstæður og mikil reiði og pirringur sem getur valdið togstreitu í samskiptum. Alltaf þegar ég lagðist til svefns á kvöldin kveið ég fyrir að vakna daginn eftir, kveið fyrir öllum deginum, kveið fyrir að þurfa að hitta annað fólk.

Ég gat ekki ímyndað mér að ég ætti við andleg veikindi að stríða. Hélt ég væri öðruvísi og var viss um að enginn myndi trúa mér ef ég segði frá hvernig mér liði. Ég var viss um að allir myndu baktala, dæma mig og gera lítið úr mér. Ég var nógu brotinn fyrir að það hefði ekki verið á bætandi. Ég hélt því áfram að birgja vanlíðan og vera með grímu.

Ég hélt nefnilega að fólk sem væri andlega veikt væri eins og maður sér í bandarískum bíómyndum, lokað inni og helst í spennitreyju. Það voru eiginlega einu skiptin sem ég sá fólk með andleg veikindi.

Ég greindist með slitgigt 1994 og er þá 27 ára gamall. Ég þurfti að fara í mjaðmaliðaskipti 1998 og aftur sömu megin 2004.

Ég varð óvinnufær eftir aðgerðina 2004 þar sem hún tókst ekki nógu vel og má segja að það hafi bjargað mínu lífi.

Ég var í verkjaskóla á Kristnesi árið 2005 þar sem ég sá í fyrsta skipti hvað ég hafði glímt við síðan ég var barn. Ég fékk þá bæklinga um kvíða, félagsfælni og þunglyndi. Þetta reyndust vera bæklingar um mig. Öll þessi skömm sem ég var búinn að bera öll mín ár breyttist í þakklæti fyrir að hafa lifað af. Það voru raunverulegar ástæður fyrir minni vanlíðan og það var von. En til þess þyrfti ég að taka grímuna af og fá hjálp.

Manneskjan ég er sú sama þótt gríman hafi verið tekinn. Ég hafði tækifæri á að byggja mig upp og öðlast sjálfstraust og sjálfsvirðingu. Ég þurfti að vinna fyrir því að taka niður grímuna og nýta mér hjálpina með opnum huga.

Hvaða hjálp hef ég nýtt mér

Ég fékk hjálp strax hjá sálfræðingi á Kristnesi og síðan 3 mánuðir í samtalsmeðferð hjá heimilislækni. Ég fór í með­ferð hjá SÁÁ árið 2006 og hef ekki drukkið í 10 ár. Ég fór í Starfsendurhæfingu Norðurlands. Ég þurfti að leita mér hjálpar 2008 á geðdeild út af mínu þunglyndi. Var þar í 4.vikur og fór í framhaldi af því um sumarið í félagskvíðahóp á geðdeild.

Ég hef farið þrisvar sinnum á geðsvið Reykjalundar þar sem ég fór í hugræna atferlismeðferð og núvitund. Hugræna atferlismeðferðin beinist m.a. að atferli í aðstæðum og vinnu með neikvæðar hugsanir. Ég fer reglulega á Heilsustofnun í Hveragerði til að halda skrokknum gangandi og um leið þeirri andlegu.

Ég kláraði Ráðgjafaskóla Íslands í Reykjavík árið 2009. Ég var frá 2009 til 2012 í Hugarafli í Reykjavík. Ég flutti norður í lok árs 2012 og er einn af stofnendum Grófarinnar sem er geðverndarmiðstöð sem byggir á hugmyndafræði valdeflingar og batamódels. Ég hef minnkað við mig geðlyf úr 9 töflum í 2 frá 2008.

Ég á mér lífsgæði og líf með að nýta mér hjálpina. Ég er ekki fórnarlamb heldur einstaklingur sem gekk í gegnum erfileika en lifði af sem er ekki sjálfgefið. Ég vil nýta mína reynslu til að gera samfélaginu grein fyrir alvarleika andlegra veikinda og vanlíðan. Ég vona að ráðamenn sjái miklvægi þess að fagmenn séu ráðnir í grunn- og framhaldsskóla landsins til að hjálpa börnum og ungmennum áður en það geti orðið of seint.

Ég vona að einstaklingar sem eiga við þetta að glíma geti nýtt sér hjálpina með opnum huga og gefi sér tækifæri og tíma.

Höfundur er meðlimur í Grófinni geðverndarmiðstöð, ráðgjafi og félagsliði.