Akureyri: Bær eða borg?

Þóroddur Bjarnason prófessor segir daglegt líf á Akureyri hafa öll einkenni borgarlífs.

Samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra hefur ákveðið í samvinnu við Akureyrarbæ og Samtök sveitarfélaga og atvinnuþróunar á Norðurlandi eystra að skipa verkefnahóp um skilgreiningu á svæðisbundnu hlutverki Akureyrar. Hópurinn hefur það hlutverk að meta hvernig hægt er að haga samstarfi ríkis og sveitarfélaga um þau atriði sem fram koma annars vegar í byggðaáætlun um sjálfbæra þróun byggða um allt land og að skilgreindir verði meginkjarnar í hverjum landshluta og hins vegar í sóknaráætlun Norðurlands eystra um borgarhlutverk Akureyrarbæjar.

Hópnum er falið að draga saman þær áskoranir sem Akureyrarbær sem stærsti þéttbýlisstaður utan höfuðborgarsvæðisins stendur frammi fyrir, afla upplýsinga og leiða saman lykilaðila til að ræða mögulega stefnumótun og aðgerðir til lengri og skemmri tíma. Bæjarráð hefur skipað Ásthildi Sturludóttur bæjarstjóra og Hildu Jönu Gísladóttur bæjarfulltrúa í verkefnahópinn. Hilda Jana segir á vef bæjarins að Akureyri eigi að vera hin borgin á Íslandi. „Ég er sannfærð um að ef okkur tekst að skilgreina hlutverk bæjarins á þeim forsendum þá verði það öllum íbúum Norðausturlands, sem og öllum Íslendingum, til hagsbóta,“ segir Hilda Jana.

Er Akureyri borg?

Vikublaðið hafði samband við Þórodd Bjarnason, prófessor í félagsfræði við Háskólann á Akureyri og fyrrum stjórnarformann Byggðarstofnunnar, en hann hefur áður velt þeirri spurningu fyrir sér, og beint því til bæjaryfirvalda, hvort ætti Akureyri ætti að vera bær eða borg. Vikublaðið spurði hann út í hvort hægt væri að skilgreina Akureyri sem borg.

„Það væri vel hægt að kalla Akureyri borg út frá öllum þeim þáttum sem skilgreina borgir. Hún er fjölmennari en margar litlar borgir erlendis og hún er fjölmennari en Reykjavík var þegar farið var að vísa til hennar sem borgar. Hún gegnir mikilvægu hlutverki í stjórnsýslu, viðskiptum, heilbrigðisþjónustu og menntun á stóru landsvæði, og daglegt líf á Akureyri hefur öll einkenni borgarlífs. Kannski væri eðlilegt að kalla Akureyri smáborg, en íbúarnir yrðu þá væntanlega að lifa með því að vera "smáborgarar"? Hún hefur líka stundum verið kölluð Bonsai-borg með tilvísun til japanskra dvergtjáa, sem er svolítið skemmtilegt hugtak,“ segir Þóroddur.

Þóroddur Bjarnason

Væri byggðarpólítisk yfirlýsing

-En ætti að kalla Akureyri borg?

„Það er eiginlega flóknari spurning,“ segir Þóroddur. „Í sjálfu sér er ekkert sem bannar sveitarfélögum að kalla sig borg, til dæmis hefur sveitarfélagið Árborg verið til í rúmlega tuttugu ár án þess að neinn kippi sér upp við það. En það að kalla Akureyri borg væri auðvitað byggðapólitísk yfirlýsing gagnvart nágrönnum hennar, gagnvart ríkisvaldinu og gagnvart þjóðinni allri. Íslensk pólitík hefur lengi byggst á einfaldri tvískiptingu milli Borgarinnar og Landsbyggðarinnar, og þar hefur Akureyri haft ákveðið hlutverk sem einhvers konar höfuðstaður og mótvægi við Reykjavík, a.m.k. á Norðurlandi. Einhver gæti spurt hvort Akureyrarborg væri þá að skipa sér í lið með höfuðborgarsvæðinu og svíkja fyrrum samherja sína? Aðrir gætu sagt að þessi tvískipting landsins sé löngu úr sér gengin og það sé einmitt mikilvægt að greina betur á milli ólíkra tegunda landsbyggða og huga þannig betur að ólíkum tækifærum og vandamálum í Árneshreppi og á Akureyri svo dæmi sé tekið.“

Bæði í samkeppni og samvinnu segir Þóroddur að Akureyri sé í allt öðrum þyngdarflokki en önnur byggðarlög á Norðurlandi. „Það mætti færa rök fyrir því að það sé hvorki Akureyri né öðrum byggðarlögum til góðs að líta á hana sem vandræðalega stórt eintak af bæ meðal annarra bæja. Það gæti verið farsælla að endurskilgreina hana sem litla borg sem nýtur góðs af hlutverki sínu og stærð en hefur á móti ákveðnar skyldur gagnvart nágrönnum sínum.“